SAKA TÜRKLERİNE AİT DESTANLAR

 

SAKA TÜRKLERİ (M.Ö.7 yy-2.yy) 

 Tarihte bilinen ilk Türk devletidir. Saka devleti ile ilgili yeterli bilgi olmamakla birlikte bu döneme ait iki destan vardır.

 ALP ER TUNGA DESTANI

Milattan önceki Türk-İran savaşlarını anlatan bir destandır. Bu destanın önemli bir bölümü Firdevsi'nin Şehnâme adlı eserinde geçmektedir. Şehnâme'de Türk kahramanı Alp Er Tunga ise Afrasiyâb olarak geçmektedir.

   Alp Er Tunga M.Ö. 7.yüzyılda yaşamış ve büyük bir Asya İmparatorluğu kurmuştur. Eserde bundan dolayı " Ajun begi" (Cihan İmparatoru) diye anılır. Saka başbuğu olan Alp Er Tunga, İran Şahenşahı Keyhusrev tarafından Azerbaycan'da tek başına kuşatılarak öldürülmüştür. 

  Alp Er Tunga adına teşekkül eden destan ise yazıya geçmeden kaybolmuştur. Ancak Kaşgarlı Mahmut, bu destandan kopmuş olduğu anlaşılan bir Sagu'yu(Ağıt) 11.yüzyılda yazdığı Divanu Lûgati't Türk'e almıştır.

   Alp Er Tunga Sagu'sundan

   Alp Er Tunga öltü mü,

   Isız ajun kaltı mu?

   Ödlek öcün altı mı?

   Emdi yürek yırtılur...

   Ödlek yarağ közetti

   Oğrun tuzağ uzattı

   Begler begin azıttı

   Kaçsa kalı kurtulur!

 

  Ulışıp eren börleyü

  Yırtıp yaka urlayu

  Sıkrıp üni yurlayu

  Sıgtap közi örtülür.

 ŞU DESTANI

Saka Türklerine ait ikinci destandır. Bu destanla ilgili elimizde hiçbir yazılı metin bulunmamakla birlikte bu destana ait söylentiler Divânu Lûgati't Türk'te bulunmaktadır. 

    Destanın kahramanı olan Şu'nun M.Ö. 4. yüzyılda yaşamış bir Saka hükümdarı olduğu sanılmaktadır. Destanda Oğuz boylarının ve Türkmenlerin isim kaynağı anlatılır. Makedonyalı İskenderin Asya seferinde Türklerle savaşmayı göze alamadığı ve hatta bir gece baskın yapan Türklere yenildiği hikaye edilir.

   Kaynak: Kabaklı,Ahmet, Türk Edebiyatı 1994, 2.cilt