KARAGÖZ OYUNU (GÖLGE OYUNU)

         

      Tarihçesi      

        Gölge oyunu; Balkan ülkeleri, Orta Asya, Arap ülkeleri gibi oldukça geniş bir coğrafyada oynatılan bir oyundur.

        Anadolu'da ilk gölge oyunu 16.yy'da görülür. Türkler, gölge oyunu oynatmayı Mısırlılardan öğrenmişlerdir. Şeyh Muhammed Küşterî, Anadolu'da ilk gölge oynatıcılarının pîri kabul edilir.

        Oyunun Özellikleri

        Gölge oyunu, bir perdenin arkasında ışık yakılarak elde edilen gölgenin perdeye yansıtılması ile yapılır. "Tasvir" adı verilen ve sopaların ucuna takılan deri parçalarının hareket ettirilmesi ile oynatılır.

        Karagöz'ün, Hacivat'ın sözlerini yanlış anlamasına dayalı bir güldürü biçimidir.

        Gölge oyununun oynatıcısı ve seslendiricisi aynı kişidir. 

        Yazılı bir metni yoktur. Tamamen doğaçlama (tuluat) biçiminde yapılır.

     Karagözcü, Hayalî, Hayalbaz: Oyunu oynatan kişiye verilen isimdir. Bu kişi aynı zamanda tüm oyuncuların konuşmasını gerçekleştirir.

        Yardak: Şarkı söyleyerek ve def çalarak Karagözcüye yardım eden kişidir.

        Tasvir: Deri parçalarından kesilerek hazırlanmış Karagöz ve Hacivat figürlerine denir.

        Arzbar: Yanlış anlamalara dayalı güldürü biçimidir.

        Karagöz Oyununun Kahramanları

        Oyunun iki önemli ismi Karagöz ve Hacivat'tır. 

        Karagöz, oyunda başrol oyuncudur. Okumamış, dobra konuşan bir halk adamı tipidir. Hacivat'ın sözlerini ya hiç anlamaz ya da yanlış anlar. Kimi zaman kavgaya başvursa da aslında saf ve iyi niyetli bir insan tipini temsil eder.

        Hacivat, okur yazar, bilgili ve görgülü, kendini beğenmiş, içten pazarlıklı, alaycı tavırlara sahip bir yarı aydın tipidir. 

        Bunların dışında Osmanlı Devletinin birçok yöresini temsilen Arnavut, Laz (Balıkçı), Rum, Kürt, Çerkez, Kastamonulu (Oduncu), Kayserili (Tüccar), Zenne (Kadın kılığına girmiş erkek), Tuzsuz Deli Bekir (Kabadayı) gibi yaklaşık 40 civarı tip vardır.

         Karagöz Oyununun Bölümleri    

   1-Giriş (Mukaddime): Hacivat'ın müzik eşliğinde perdeye geldiği ve semai okuduğu kısımdır. "Of, hay Hak!" diyerek perde gazelini okur ve arkasından Karagöz'ü perdeye çağırır. Bu bölüm, Hacivat ile Karagöz'ün kavga etmesine kadar sürer.

   2-Muhavere (Söyleşme): Oyunun ana tipleri olan Karagöz ve Hacivat arasında geçer. Bu bölüm yanlış anlaşılmalarla gelişir. "Vay Karagözüm, benim iki gözüm" sözleriyle başlar. Olmayacak bir olay gerçekmiş gibi anlatılır, sonra bunun bir rüya olduğu anlaşılır. Bu bölümde sadece Karagöz ve Hacivat vardır.

   3-Fasıl: Asıl oyunun bulunduğu bölümdür. Bu bölüme Zenne, Tuzsuz Delibekir, Efe, gibi tipler de katılırlar. Genellikle Karagöz işsizdir. Hacivat, Karagöz’e iş bulmaya çalışır.

   4-Bitiş: Bu bölümde Karagöz ve Hacivat arasında yine kavga olur. Hacivat, "Yıktın perdeyi eyledin virân. Varayım sahibine haber vereyim hemân" diyerek perdeden ayrılır. Karagöz de "Her ne kadar sürç-i lisân ettikse affola!"diyerek perdeden ayrılır. böylece oyun biter.